سنگینی نگاه مهمان‌پذیری بر سر گردشگری مازندران
به گزارش واژه روز به نقل از ایرنا، مازندران سالانه میزبان بیش از ۳۰ میلیون گردشگر است. اما هم متولیان و صاحبان خدمات گردشگری و هم مردم استان همواره از سودآور نبودن گردشگری استان گلایه دارند.
برای این وضعیت دلایل زیادی در محافل و محاورات عمومی عنوان می شود از جمله نبود زیرساخت ها و برنامه ریزی ها تا عدم بهره برداری درست از ظرفیت های گردشگری، اما شاید بتوان نگاه سنتی مسافران و افرادی را که به عنوان گردشگر به مازندران می آینده مهم ترین دلیل و علت به حساب آورد.
می توان به این مساله هم فکر کرد که گردشگری مازندران که باید بواسطه ظرفیت های ارزشمند طبیعی و فرهنگی از درآمدزاترین صنایع استان باشد، به دلیل سایه سنگین فرهنگ مهمان نوازی جاافتاده در ذهن ها همچنان بدون سود ادامه می یابد.
مهمان نوازی البته یکی از شاخصه های اصیل تمام نقاط کشور و از جمله مازندران بوده و هست و هیچکس در اصل مطلب مهمان نوازی و ارزش های آن شائبه و ایرادی ندارد و همواره به عنوان یک افتخار مطرح است ، اما مناسبات گردشگری سالها است که تغییر کرده و لازم است باورها و نوع نگاه گردشگران هم تغییر کند.
استان مازندران از دیرباز به عنوان استان مسافرپذیر و مردمان آن به عنوان مردمی مهمان نواز شهره بوده اند ، شهرت مهمان نوازی این استان و همجواری با پایتخت و قرارگرفتن در مسیر شهر زیارتی مشهد، مازندران را جزو پرمسافرترین مناطق کشور به ثبت رسانده است. مسافرانی که شاید به روال همان باور سنتی هنوز حاضر به پول خرج کردن در مقصد و به صورت درست و به عنوان گردشگر نیستند.
مهمان نوازی فرهنگی زیبا اما برداشتی غلط
«مجتبی مرادی» کارشناس مردم شناسی گفت: مهمان نوازی در تعریف عامه جزو فرهنگ و آداب و رسوم همه ایرانی ها است و مردم ایران در تمام دنیا به مهمان نوازی معروف هستند.
وی با بیان اینکه مهمان نوازی در ایجاد تصویر مثبت از مقصد می‌تواند گردشگران را جذب کند، افزود: میان برداشت مهمان نوازی و گردشگرپذیری موی باریکی قرار دارد که نباید این اخلاق و منش فرهنگی والا را از نظر اقتصادی با گردشگری پیوند زد.
به گفته او، فرهنگ مهمان نوازی می تواند فضای حاکم بر روابط گردشگر و مقصد را بسیار جذاب و لطیف کند تا مقدمه ای برای جذب گردشگری بیشتر باشد اما نباید اجازه داد از فرهنگ مهمان نوازی برداشت غلط شود، برای مثال مردم کشورهایی مانند گرجستان، چین، فرانسه و حتی ترکیه به مهمان نوازی معروف هستند اما این به معنای مجانی بودن نیست.
مازندران زخم خورده برچسب مهمان نوازی
اما «علی پیش نماززاده» کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه مهمان نوازی برچسب نامیمون برای هر مقصد گردشگری است، گفت: مهمان نوازی فقط برچسبی است که مازندران و گردشگری آن را حتی برای حدود یک قرن در عقب ماندگی قرار داده است.
وی با اشاره به اینکه زخم مازندران از برچسب مهمان نوازی فقط به چند سال باز نمی گردد، افزود: حتی در دوران قاجار نیز مردم شمال کشور را به بهانه مهمان نوازی مورد سوء استفاده قرار می دادند.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه فرهنگ گردشگر پذیری و احترام به گردشگر با مهمان نوازی دومقوله متفاوت است، گفت: مهمان نوازی یعنی پذیرایی مفت و مجانی از یک مهمان از اقامت تا خورد و خوراک و تفریح، که باید میزبان هزینه کند.
به گفته او این طرز تلقی که متاسفانه بر مردم مازندران و به طول کل مردم شمال کشور حاکم است هیچ تناسبی با روح ، فلسفه و اقتصاد گردشگری ندارد.
وی اظهار داشت: در تعریف گردشگر باید گفت او کسی است که ابتدا خود را گردشگر بداند و نه مهمان، سپس با برنامه و هدف از پیش تعیین شده برای بازدید از یک مقصد گردشگری حرکت کند، پیش از حرکت هزینه ها را محاسبه و بر اساس سرمایه خود مقصد را انتخاب کند و در آخر نیز مقصد را به عنوان مکان گردشگری ببیند و نه اینکه تصور او از مقصد همانند پارک یا پیاده رو باشد.
پیش نماززاده در تعریف مهمان نوازی نیز گفت: این عبارت نیز یعنی ارائه فضا و فرصتی رایگان برای افرادی از مکانی دیگر، که حاضر نیستند شما را به عنوان یک مقصد گردشگری بپذیرند.
هیچ؛ حاصل گردشگری مازندران از مهمان نوازی
کارشناس اقتصادی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در بیان حاصل فرهنگ مهمان نوازی همین بس که بگوییم در محاسبه هزینه و فایده سرانگشتی می توان گفت هیچ حاصلی نداشته است.
به گفته وحید بخشیان، اگر هزینه جمع آوری زباله، تخریب محیط زیست، ویلاسازی، آسیب های اجتماعی گردشگری انبوه و دیگر خسارات را با درآمد ناچیزی که از بخش اقامتگاه های رسمی و چادر خوابی به دست می آید مقایسه کنیم، اصلا قابل قیاس نیست. البته هنوز نیز هیچ بررسی ریالی روی درآمد مازندران از محل گردشگری نشده است که همین نیز خود جای انتقاد دارد و نشان دهنده بی حساب و کتاب بودن گردشگری استان است.
وی بزرگ‌ترین آسیب گردشگری مازندران را از جانب گردشگری فله ای توصیف کرد و گفت: نمی توان با سیاست گردشگری دسته جمعی و فله ای انتظار درآمد اقتصادی بر پایه صنعت گردشگری داشت.
بخشیان گفت: همواره می شنویم سالانه حدود ۵۰ میلیون گردشگر به مازندران مسافرت می‌کنند که با شاخص هزینه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای هر نفر به عددی بالغ بر ۴۵ هزار میلیارد تومان در سال می رسیم. اگر ۹ درصد این مبلغ مشمول مالیات شود باید مازندران فقط از محل مالیات گردشگران در طول سال چهار هزار میلیارد تومان درآمد عمومی داشته باشد که عددی بسیار بزرگ است.
این کارشناس ادامه داد: این درحالی است که کل درآمد مالیاتی مازندران در تمامی حوزه های صنعت گردشگری، کشاورزی و غیره کمتر از ۲هزار میلیارد تومان می باشد که از این مقایسه می توان نتیجه گرفت که یا گردشگری مازندران بی حساب و کتاب است و یا اینکه گردشگری اصلا درآمدی برای استان ندارد.
به گفته این کارشناس گردشگری، اگر فقط میزان هزینه دفن زباله را در مازندران محاسبه کنیم خواهیم دید که نه تنها مازندران مهمان نوازی می کند، بلکه چیزی هم بدهکار می شود.
وی گفت: بنا بر آمار رسمی روزانه سه هزار تن و سالانه حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن زباله در مازندران تولید و دپو می شود که آمارهای غیر رسمی می گوید برای دپو و جابه جایی هر کیلو زباله حدود هزار تومان هزینه صرف می شود.
بخشیان افزود: یعنی سالانه فقط یکهزار میلیارد تومان صرف هزینه جمع آوری حمل و دپوی زباله می شود که یعنی نیمی از درآمد مالیاتی مازندران. این اعداد و ارقام نشان می دهد که مهمان نوازی مازندران از گردشگران نه تنها حاصلی جز هیچ نداشته، بلکه با روندی که وجود ندارد باید چیزی از جیب مردم استان خرج کرد که یعنی همان مهمان نوازی.
لوکس محوری راه نجات گردشگری از تله مهمان نوازی
این کارشناس اقتصادی گفت: گردشگری مازندران باید از لاک سنتی خارج شود و همانند کشورهایی همچون ترکیه، امارات، مالزی، سنگاپور، ارمنستان و چین وارد فاز گردشگری لوکس شود.
به گفته بخشیان منظور از گردشگری لوکس فقط توجه به افراد پولدار یا صاحب سرمایه نیست، بلکه منظور ایجاد فضایی برای گردشگرانی است که هزینه و فایده می کنند.
وی افزود: به معنای دقیق تر مازندران باید میزبان کسانی باشد که برای بهره مندی از آن خرج کنند و نه اینکه طبیعت و امکانات مازندران را همانند پارک های خیابانی ببینند.
کارشناس مسائل اقتصادی اظهار داشت: اگر قرار است مازندران به مقصد جهانی و درآمدزا برای گردشگری تبدیل شود، نباید مردم و در کل این استان را مهمان نواز تلقی کرد بلکه باید آنها را گردشگرپذیر دانست.
گردشگری مازندران تابع سیاست های مرکزی
به گفته او گردشگری مازندران همواره تابع سیاست های ابلاغی پایتخت نشینان است و مازندران برای آنان حکم یک پارک تفریحی بزرگ دارد که اجازه مدیریت بومی بر آن نمی دهند.
بخشیان گفت: حتی سالیان سال است که به مازندران حق استقرار عوارض جاده ای را نمی دهند در حالی برای مثال از استان البرز تا همدان باید از چندین عوارضی رد شوید و پول پرداخت کنید.
وی ادامه داد: مدیران استانی مازندران نیز هنوز آن جسارت را نیافتند تا این استان را از گردشگری سنتی خارج کنند و به عنوان یک مقصد گردشگری به تصمیم گیران کلان کشور بشناسانند.
عبور از گردشگری سنتی و حرکت به سمت اقتصادی شدن صنعت گردشگری استان توجه به تمام موارد عنوان شده به عنوان سد راه توسعه گردشگری را به موازات یکدیگر لازم دارد.
