واکنشهای قرنطینهای اهالی فرهنگ و هنر مازندران
واژه روز – مهدیه کیهانی: کرونا تمام فرآیندهای روزمره زندگی را مختل کرده است. از کسب و کار گرفته تا آموزش و فعالیت ادارات و حتی روابط خانوادگی. اما در همین شرایط روشهای جدید برای ادامه دادن به فعالیتها توسط افراد مختلف طراحی میشود تا چرخ زندگی اگر کندتر از گذشته میچرخد، دستکم متوقف نشود. به ویژه در فرهنگ و هنر که در کشور ما همواره کمتر مورد توجه است و این شرایط میتواند آسیبی جدی به آن وارد کند.
در واقع هر انسان، دریافت متفاوت و منحصر به فردی از زندگی دارد و با رنجهای ویژۀ خود به حیات ادامه میدهد؛ اما آنچه که میان همگان مشترک است و عموم بر آن اتفاق نظر دارند این است که زندگی آنقدرها با ما مهربان نیست و اختیار آدمی در این مورد بسیار محدود است. به قولِ بزرگی «جهان، اشتیاقی به حضور ما و رویاهایمان ندارد.»
در این میان تنها چیزی که همیشه مورد اهمیت بوده، واکنشهای آدمیزاد در شرایط و وضعیتهای متفاوتیست که جهانِ پیرامون برایش به وجود میآورد. «واکنش»، همۀ چیزیست که ما داریم. به عبارتی قدرت ما محدود میشود به واکنشهایمان در مقابل کنشهایی که اگر مخیّر بودیم، احتمالا هرگز آنها را برنمیگزیدیم.
ویروس کرونا، ذرهای که آدمیزاد به چشم نمیبیند، پیامدهایی جبرانناپذیری را در مدتزمانِ کوتاهی موجب شده است. این ویروس احتمالا هیچ آگاهیای در مورد رنج و اندوهی که بر گونۀ انسان وارد کرده، ندارد و باز هم مثل همیشه ما کمترین قدرت را داریم و آن به واکنشهای انسانیمان در مقابل این ویروس مرموز محدود میشود.
حوزۀ فرهنگ و هنر از آسیبپذیرترین حوزههای کشور است و هر بحرانی اولین و صعبترین ضربهاش را بر بدنۀ نحیف آن وارد میکند. در این میان از گلایههای بیثمر همیشهمان که بگذریم، میماند دست و پایی که اهالی این حوزه برای ادامۀ حیات و شاید به نوعی مقاومت در برابر محو نشدن داشتهاند.
نبرد با کرونا
در این روزهای کرونایی تعدادی از فعالان فرهنگی و هنری و حتی برخی نهادها در مازندران دست به انجام برنامههای متفاوتی زدهاند تا چرخ فعالیتهای هنری در این استان از حرکت نایستد. برخی نمایشگاههای هنری که برگزاریشان به علت بحران کرونا لغو شد در فضای مجازی برگزار میشوند؛ جشنوارههای فرهنگی و هنریای نیز طراحی شده و برای بعضی گالریها شکل عرضۀ محصولات هنری تغییر کرده است.
گالری «هفتآینه» در ساری یکی از مجموعههای هنری استان است که محدودیتهای کرونایی را با استفاده از فضای مجازی دور زده و اکنون نمایشگاهِ «بوی عیدی» را به صورت مجازی برپا کرده است. این گالری با قرار دادنِ آثار هنرمندان در استوریهای صفحۀ اینستاگرام خود، جایگزینی برای نمایشگاهی که بنا بود در اسفندماه در این گالری برگزار شود یافته است.
کافه کتاب «مهرگان» هم بخشی از برنامههای فرهنگی و هنری خود را به صورت مجازی برگزار میکند. این کافه نشستهای حافظخوانی را که به صورت هفتگی برگزار میشد در لایو اینستاگرام برپا میکند و فعالیتهای ادبیاش را متوقف نکرده است.
یکی دیگر از اقدامات مجازی هنری در این روزها برپایی نمایشگاه مجازی آثار هنرمندان توسط حوزه هنری مازندران است. صفحه اینستاگرام این نهاد در روزهای اخیر محل برپایی نمایشگاه آثار هنرمندان مازندرانی است. هر چند روز یک بار در پستی جدید یکی از هنرمندان جوان استان معرفی میشود و آثارش به نمایش در میآید.
فروش و آموزش در اینستاگرام
از طرفی شهرکتابهای استان فروش اینترنتی کتابها و دیگر اقلام را آغاز کردند و از همشهریان خواستند که به جای تردد در شهر از طریق راههای ارتباطی سفارشهای خود را ثبت کنند تا با رعایت اصول بهداشتی محصولات فرهنگی مورد علاقهشان به دستشان برسد.
این اقدام شامل فروشگاه کانون، فروشگاه فرهنگان و فروشگاههای سرو نیز میشود.
نشر چشمۀ بابل با شعار «شما در خانه بمانید، ما کتابها را به دستتان میرسانیم» تخفیف 15درصدی برای فروش آنلاین خود در نظر گرفته تا شهروندان را به این شیوۀ خرید تشویق کند.
«آموزشگاه موسیقی شیدا» هم با استفاده از فضای مناسب اینستاگرام به اشتراکگذاری پستهای آموزشی برای هنرجویان این آموزشگاه و دیگر علاقهمندان پرداخت.
«دکتر مهدی خبازی»، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران هم در این روزهای خانهنشینی از فرصت فضای مجازی استفاده کرده و در صفحۀ اینستاگرام خود به صورت زنده متنخوانیهای فلسفی را انجام میدهد. این متنخوانیهای فلسفی که هر شب از ساعت 9 تا 10 انجام میشود به خوانشِ رسالۀ «کراتیلوس»، نوشتۀ فیلسوف یونانی «افلاطون» اختصاص دارد.
«مهبد نبوی» موزیسین مازندرانی، برای گرامیداشت استاد فقید «ابوالحسن خوشرو» که به تازگی درگذشت و به علت بحران کنونی، شرایط برگزاری مراسمی در شأن او وجود نداشت، در لایو اینستاگرام خود به اجرای زندۀ موسیقی پرداخت.
برخی هنرمندان نیز با طراحی آثار مرتبط با کرونا سعی در فرهنگسازی برای رعایت اصل در خانه ماندن تا زمان رفع مشکل دارند. «هادی کاظمی» گرافیست و کارتونیست مازندرانی با تهیه و انتشار کاریکاتورهایی آموزشی در فضای مجازی پیام «در خانه بمانیم» را به شکل گستردهای در فضای مجازی منتشر کرد. «محمدصادق محمدپور میر» گرافیست اهل بابل نیز با چند طرح گرافیکی تلاش کرد اهمیت در خانه ماندن را به مردم یادآوری کند.
چهرههای علمی و دانشگاهی و فرهنگی دیگری نیز در مازندران از فضای مجازی برای بهرهگیری و اثرگذاری بیشتر در این روزها استفاده میکنند. برخی از این چهرهها نیز برنامه زنده مشترک و گفتوگوهای تصویری اینترنتی برگزار میکنند. مانند «دکتر محسن فضلعلی» روانپزشک و «دکتر رضا زرینکمر» دکترای زبان و ادبیات فارسی که شب 27 اسفند را برای برگزاری لایو مشترک با موضوعِ معرفی و بررسیِ کتابِ «دکامرون»، اثر «جیووانی بوکاچیو» برگزیدند و قرار است برای مخاطبان صفحههای مجازی خود برداشتها و دیدگاههای خود درباره این کتاب را بیان کنند.
جشنوارههای کرونایی
کرونا بازار طراحی و برگزاری جشنوارهها را نیز در مازندران گرم کرده است. اداره کل کتابخانههای عمومی مازندران در نخستین روزهای شیوع کرونا در این استان پویش فرهنگی «هر خانه، یک کتابخانه» را راهاندازی کرد و از مردم خواست که با ارسال و انتشار فیلمهایی از خود هنگام خواندن کتاب در خانه، هم کتاب معرفی کنند و هم دیگران را به خانه ماندن تشویق کنند.
«جشنوارۀ ملی رسانهای گره» یکی از جشنوارههایی است که با توجه به فضای بحران کرونا برگزار میشود. یادداشتنویسان سراسر کشور میتوانند از تاریخ 15 اسفند تا 15 فروردین آثارشان را به دبیرخانۀ جشنواره واقع در مازندران، نکا، ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر کانون بسیج رسانه شهرستان نکا بفرستند.
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران نیز جشنوارهای با عنوان «با هم در خانه» را تدارک دیده است. جشنوارهای که با هدف تولید محتوا پیرامون موضوع مقابله با کرونا برای اقشار مختلف طراحی شده و همه افراد میتوانند با تولید آثار مختلف اعم از تصویری، متن، گزارش و یادداشت، عکس، تیزر و پوستر در سه موضوع «مشارکت جمعی»، «ترویج فرهنگ در خانه ماندن» و «تقدیر از کادر پرشکی، درمانی و خدماتی» را تا 15 فروردین به دبیرخانه این جشنواره بفرستند.
آموزش و پرورش مازندران هم در این روزها دست به کار شده و جشنوارهای فرهنگی ویژه دانشآموزان سراسر کشور را طراحی کرده است. «مجازندران» عنوان جشنوارهای است که هدف آن پر کردن اوقات فراغت دانشآموزان با تولید آثار هنری است. این جشنواره هیچ محدودیتی برای تولید آثار هنری در رشتههای مختلف و حتی انتخاب موضوع ندارد و به گفته «محمد شعبانی» معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش مازندران یکی از اهداف مهم در نظر گرفته شده برای آن استعدادیابی دانشآموزان سراسر کشور است. دانشآموزان میتوانند در رشتههای فرهنگی و هنری قرائت قرآن، دکلمه، شعر، فن بیان، اجرا، خوشنویسی، طراحی، نقاشی، تذهیب، گرافیک، عکاسی، تکخوانی، تکنوازی، صنایع دستی، استنداپ، دابسمش و سایر فعالیتهای هنری آثارشان را به نام کاربری @majazandarann در پیامرسانهای تلگرام و ایتا بفرستند.
جمعی از فعالان فرهنگی در مازندران هم با ابتکار اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان قائمشهر پویشی مجازی با نام «عید در خانه هستیم» را برای قطع کردن زنجیره شیوع کرونا در تعطیلات نوروز راهاندازی کردند. در این اقدام فعالان فرهنگی و هنری سراسر کشور از مردم دعوت میکنند که نوروز امسال را در خانه بمانند و از سفر و حتی دید و بازدیدهای مرسوم خودداری کنند.
یک جشنواره رسانهای هم در مازندران با همکاری تعدادی از نهادهای فرهنگی و رسانهای با نام «با هم» تدارک دیده شده که ویژه رسانههای استان است. این جشنواره در بخشهای هنرهای تصویری، هنرهای تجسمی، نشر دیجیتال و مکتوب، پویانمایی، شعر و ادبیات و بخش کودکان طراحی شده و تا 15 اردیبهشت فرصت ارسال آثار به دبیرخانه «با هم» وجود دارد. البته شرکت برای همه افراد در این جشنواره آزاد است.
آموزشگاه بازیگری «خانه پدری هنرمندان» آمل هم یکی از مجموعههایی است که قرنطینه را عاملی برای توقف فعالیتهای اجراییاش ندانست و از هنرجویانش خواست تا در یک مسابقه اینستاگرامی بازیگری شرکت کنند. این مسابقه ویژه هنرجویان آموزشگاه بازیگری «خانه پدری هنرمندان» است تا در روزهای خودقرنطینگی در فیلمی با مدت 50 ثانیه از قرنطینه، کرونا و دلتنگیهای خود حرف بزنند.
تعداد فعالیتهای هنری که این روزها به صورت ویژه برای مقابله با حال و هوای کرونایی توسط اهالی فرهنگ و هنر مازندران برگزار میشود بسیار بیشتر از این تعداد بیان شده در این گزارش است. فعالیتهایی که نشان میدهند جامعه هنر و فرهنگ حتی در اوج کمبودها و محدودیتها میتواند نقشی اثرگذار در کنترل شرایط بحرانی داشته باشد و اگر در روزهای عادی بیشتر مورد توجه قرار گیرد و حمایت شود، در این شرایط میتواند با توان و اثرگذاری بیشتری مورد استفاده قرار گیرد.