- مازندران - معرفی ساز قرنه

واه روز- قرنه، که بطور معمول در محافل عروسی و جشن های میدانی نواخته میشده است. جنس آن از نی است ولی باریکتر و کوتاهتر از ساز نی موسیقی ساز قرنه از سه قسمت تشکیل شده است ۱ - سری، ۲ - بدنه و ۳ - شاخ.

۱ - سری (sary)

دم اسب همیشه باز نگه میدارند قمیش کار تولید صدا را انجام میدهد و این شیار تا نزدیکی انتهای سری که بسته است ادامه دارد و موی اسب در تمام شیار قابل به حرکت

است و در انتهای شیار جای میگیرد. طول سری معمولاً از ۷ تا ۹ سانتیمتر است و قطر آن معمولاً ۹ الی ۱۴ میلیمتر است.

شیار کار عبور هوا (بازدم) رادر لوله انجام میدهد

2 - بدنه ساز:

از لوله دو سرباز بطول تقریبی ۱۶ تا ۱۹ سانتیمتر تشکیل شده و قطر آن یک تا ۱٫۵ سانتیمتر است و بیشتراز سری قطر ،دارد تا سری ساز بصورت چسبیده و پیستون وار در داخل آن عبور نماید و قابل حرکت باشد تا به دلخواه تنظیم گردد که با بالا کشیدن سری طول ساز را زیاد نموده و صدای ساز بم میشود و این تغییر طول گاهی صدا را نیم پرده و یا حدود یک پرده شم تغییر میدهد.

بدنه ساز دارای چهار سوراخ در بالا که تقریباً به فاصلههای مساوی نسبت به هم قرار دارند و یک سوراخ در پائین ساز قرار میگیرد

در انتهای بدنه یک شاخ گاو بصورت مخروطی طوری انتخاب میشود که بدنه بــه راحتی در آن جای بگیرد و مانند سازهای بادی شیپوری عمل میکند.

طول شاخ معمولا 10 تا 12 سانتی متر است و قطر بالای شاخ کمی بیشتر از قطر بدنه ساز می باشد و قطر ته شاخ معمولا  5 تا 6 سانتی متر یا بیشتر است.

روی لوله صوتی چهار یا پنج سوراخ و در زیر آن یک سوراخ که با انگشت شست گرفته می‌شود؛ ایجاد می‌کنند.  

چهار سوراخ روی لوله صوتی، از انتهای باز ساز، به ترتیب ابعاد زیر را دارند: سوراخ اول نسبت به دوم ۲۰ میلی‌متر، سوراخ دوم نسبت به سوم ۲۰ میلی‌متر و سوراخ سوم نسبت به چهارم و چهارم نسبت به پنجم ۱۰  میلی‌متر است.

در نهایت دهانه‌ای که شکل شیپوری دارد و از شاخ گاو یا گوسفند ساخته شده در انتهای لوله استوانه‌ای ساز نصب می‌شود که در تقویت صدا تاثیر زیادی دارد.

این ساز بیشتر برای رنگ آمیزی در ارکستر استفاده می شود و در عروسی ها کاربرد دارد

قرنه از خانواده سازهای بادی قمیش‌دار است  این ساز در شمال ایران و در مازندران رایج بوده که طی صد سال گذشته به ورطه فراموشی سپرده شد، اما در سال‌های اخیر با تلاش هنرمندان مازندرانی این ساز احیا شد و امروزه در اکثر گروه‌های موسیقی نواحی مازندران استفاده می‌شود.

منابع:

1-    کتاب موسیقی بومی مازندران جمشید قلی نژاد

2-    سایت روزنامه همشهری محمد بلبلی